Wij gebruiken dieren op tal van manieren. In eten, kleding, entertainment, experimenten, en als gezelschap. Als we grip willen krijgen op waarom dierenethiek belangrijk is, is het nuttig om een degelijk beeld te krijgen van al deze vormen van exploitatie. In de serie "De Exploitatie van Dieren" besteed ik een aantal posts aan dit onderwerp. Deze keer: dieren als voedsel.
Een van de duidelijkste manieren waarop wij dieren gebruiken als eten is natuurlijk als vlees. In Nederland worden jaarlijks meer dan 570 miljoen dieren geslacht (volgens het CBS was het aantal in 2013 570.030.700).
De Nederlandse bevolking telde in 2013 16.779.575 mensen.
Dat betekend dat de gemiddelde vlees consumptie per persoon in Nederland uit ongeveer 34 dieren per jaar bestaat. Dus iedere 11 dagen dat een Nederlander geen vlees eet, redt zij het leven van een dier.
Vlees is de meest directe manier waarop we dieren consumeren, omdat we de dieren letterlijk op eten. Maar dit is niet de enige vorm waarin we dieren consumeren. Naast de directe consumptie, gebruiken we ook producten die door dieren produceerd worden als voedsel. Zuivel is hiervan het beste voorbeeld.
Zuivel is de groepsnaam voor melk en melkproducten. Veelal komt deze melk van koeien, maar ook de melk van andere dieren wordt gebruikt, zoals geiten. De zuivel-industrie wordt vaak als humaner beschouwd omdat de dieren tenslotte niet voor de productie van het product gedood worden. En alhoewel het technisch gezien klopt dat de productie van melk de dood van het dier niet vernoodzakelijkt, zijn de feiten qua de productie van zuivel verre van zonnig.
Het lijkt haast vanzelfsprekend, maar het is vaak en makkelijk vergeten dat een koe een kalf moet hebben om melk te produceren. Om de melk productie op gang te houden worden zuivel koeien dan ook continue zwanger gehouden. En omdat het uiteindelijk om de melk te doen is worden de kalveren zo snel mogelijk bij hun moeders vandaan gehaald, zodat de melk machinaal afgetapt kan worden. Vrouwelijke kalveren worden zelf voorbereid op een bestaan als zuivel koe, terwijl mannelijke koeien, die zonder melk productie geen waarden hebben in deze industrie, direct afgemaakt worden of in kalveren-kratten worden opgesloten, waar het gebrek aan bewegingsruimte het vlees mals houd. Waar een gezonde koe buiten de bioindustrie een levensverwachtig heeft van 20 jaar, houden zuivel-koeien het gemiddeld maar 5.5 jaar vol.
En dit korte leven bestaat niet alleen uit veel fysieke pijn door het constant staan op een betonnen vloer, continue afzuigen van melk, en zo verder, maar ook emotionele pijn. Het is wel bewezen dat koeien een nauwe band hebben met hun kalveren, en de scheiding van de twee is zeer traumatisch voor beide.
Buiten de directe consumptie van zuivel en vlees eten we vaak ook bijproducten van deze industrieën. De meest voorkomende bijproducten zijn wei en gelatine. Wei is een bijproduct van de melk productie, en gelatine wordt gemaakt van gekookte botten en huid. Het is een onsmakelijk proces, onnodig (er bestaan hele goede, plantaardige alternatieven, en gelatine wordt veelal gebruikt omdat het "rest materiaal" van de slacht goedkoop te verwerken is), en als je bijvoorbeeld aan snoepjes die gemaakt zijn met gelatine ruikt (onder andere Haribo beertjes en andere gummies), zit er een vieze geur aan die niet aanwezig is bij snoep dat gemaakt wordt zonder gelatine. Dierlijke producten zijn soms dus moeilijk te ontsnappen, en het is toch eigenlijk bizar dat je niet eens een Venco dropje kan eten zonder meteen dood dier te consumeren.
Als laatste dan eieren. Dit heeft met zuivel gemeen dat het niet de dood van het dier benoodzaakt. Eieren zijn extra interessant omdat deze industrie al langer dan de anderen in Europa het sociaal oog op zich heeft gehad. Maar maakt dit voor een dier vriendelijke industrie? Kort gezegd, nee.
Kuikens worden gesorteerd op geslacht, en mannetjes, die niet nuttig zijn in de productie van eieren voor consumptie, worden vergast of levend vermalen. Dit gebeurt met 30 miljoen haantjes per jaar.
De vrouwelijke kuikens staat een leven te wachten waarvan de duur direct gekoppeld is aan haar leg vermogen, en de kwaliteit van haar leven afhankelijk is van het type kippen houderij.
Ondanks het feit dat de beruchte legbatterij eieren niet meer in winkels te koop zijn, "zijn [er] in Nederland nog steeds heel veel legbatterij kippen. Hun eieren, met code 3, ... worden wel gebruikt door de industrie. Advocaat of cake is bijvoorbeeld gemaakt van batterij-eieren."
Een scharrelei klinkt goed, maar dit betekend enkel dat de kippen niet in legbatterij-hokjes zitten opgesloten. Hun bewegingsvrijheid kan nog altijd ernstig beperkt zijn, en scharrelkippen hebben niet perse toegang tot buitenlucht. Pas het aller hoogste dieren-welzijns kenmerk geeft indicatie dat de zeer gevoelige snavels van kippen niet meer worden afgesneden.
De betekenis van het woord humaan was het onderwerp van mijn vorige
post . Mijn conclusie daar was dat "humaan vlees zeer zeldzaam is, als het überhaupt bestaat." Het bovenstaande mag deze conclusie aansterken en uitbreiden, want het zelfde blijkt te gelden voor alle industrieën die dieren producten beschikbaar maken voor consumptie.
Is er dan geen ethische consumptie van dierlijke producten mogelijk? Ik denk van wel. Zeer kleinschalige "productie" van eieren van "no-kill" kippen, oftewel kippen die niet worden geslacht, in een voor de kippen passende omgeving is mogelijk humaan. Het zelfde zou mogelijk kunnen zijn voor zuivel. Maar het label "humaan" kan alleen van toepassing zijn als het welzijn en de interesses van dieren voorop worden gesteld, en de producten letterlijk een bijproduct zijn van een gezond en gelukkig leven.
